Τι συνδέει τα δύο νησιά; Μια κατολίσθηση βιβλικών διαστάσεων που σήκωσε τσουνάμι 200 μέτρων, ένα από τα μεγαλύτερα στο γεωλογικό αρχείο, προτείνει νέα μελέτη στη διαδικτυακή έκδοση του Science.
Η κατολίσθηση συνέβη πριν από 73.000 χρόνια στο νησί Φόγκο, έξω από τις ακτές της Δυτικής Αφρικής, στην πραγματικότητα ένα ηφαίστειο που ορθώνεται σήμερα σε ύψος 2.829 μέτρων και εκρήγνυται τακτικά, περίπου κάθε 20 χρόνια.
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι, κάποια στιγμή στο μακρινό παρελθόν, ο μισός ηφαιστειακός κώνος κατέρρευσε -τα πετρώματα από τα οποία αποτελούνταν βρίσκονται σήμερα πεταμένα στο βυθό. Αυτό για το οποίο δεν ήταν βέβαιοι οι γεωλόγοι είναι το εάν η πλαγιά κατέρρευσε ολόκληρη απότομα, ή αν διαλύθηκε σταδιακά, σε μια σειρά μικρότερων κατολισθήσεων.
Η νέα έρευνα, την οποία υπογράφει διεθνής ομάδα ερευνητών, καταλήγει στην εξήγηση ότι ολόκληρη η πλαγιά, περίπου 160 κυβικά χιλιόμετρα βράχου, έπεσε με τη μία στη θάλασσα.
Οι μάρτυρες αυτού του καταστροφικού συμβάντος βρίσκονται ακόμα και σήμερα στο Σαντιάγο, ένα άλλο νησί στο αρχιπέλαγος του Πράσινου Ακρωτηρίου. Οι ερευνητές παραξενεύτηκαν από ογκόλιθους, ορισμένοι από τους οποίους έχουν μέγεθος φορτηγού και βάρος 770 τόνους, οι οποίοι βρίσκονται διάσπαρτοι μέσα στο νησί, ακόμα και σε υψόμετρο 200 μέτρων και σε απόσταση 600 μέτρων από τις ακτές.
Οι ογκόλιθοι στο νησί Σαντιάγο διαφέρουν από τη γεωλογία του τοπίου (Πηγή: Ricardo Ramalho / University of Bristol)
Οι γιγάντιοι βράχοι μοιάζουν αταίριαστοι σε ένα τοπίο από φρέσκα ηφαιστειακά πετρώματα, λένε οι ερευνητές. Μοιάζουν όμως με τους ασβεστόλιθους και τους βασάλτες που βρίσκονται στην άκρη του νησιού.
Η μόνη ρεαλιστική εξήγηση που μπόρεσε να δώσει η ερευνητική ομάδα είναι ότι οι ογκόλιθοι βρίσκονταν κάποτε στις απόκρημνες ακτές του νησιού και μεταφέρθηκαν στο εσωτερικό του από κάποιο γιγάντιο τσουνάμι. Με βάση την ενέργεια που θα απαιτούνταν για να συμβεί κάτι τέτοιο, οι ερευνητές υπολογίζουν ότι το κύμα πρέπει να είχε τουλάχιστον 180 μέτρα ύψος και να έφτασε σε υψόμετρο τουλάχιστον 200 μέτρων καθώς κατέκλυζε τα υψώματα του Σαντιάγο.
Για να χρονολογήσουν το συμβάν, οι ερευνητές εξέτασαν τους ογκόλιθους και μέτρησαν την περιεκτικότητα σε ήλιο-3, ένα ισότοπο του αερίου ήλιου που παράγεται από την πρόσκρουση κοσμικών ακτίνων όταν ο βράχος είναι εκτεθειμένος. Αυτό έδωσε μια ηλικία 73.000 ετών, εντός του ορίου των ηλικιών που είχε δώσει μια προηγούμενη μελέτη για την κατολίσθηση ή τις κατολισθήσεις, πριν από 65 έως 124 χιλιάδες χρόνια.
Ένα κύμα ύψους 180 μέτρων μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, αν σκεφτεί κανείς ότι τα τσουνάμι που σάρωσαν τον Ινδικό το 2004 και την Ιαπωνία το 2011 δεν ξεπερνούσαν τα 40 μέτρα.
Κι όμως, στο πρόσφατο παρελθόν έχουν καταγραφεί πολύ μεγαλύτερα κύματα. Το ρεκόρ ανήκει στο συμβάν της 9ης Ιουλίου 1958, όταν ένας σεισμός έριξε 90 εκατομμύρια τόνους βράχου στον απομονωμένο κόλπο Λιτούγια της Αλάσκας: το κύμα που έσκασε στην απέναντι πλαγιά έφτανε σε ύψος τον απίστευτο αριθμό των 550 μέτρων.
Υπάρχει βέβαια μια σημαντική διαφορά: τα τσουνάμι της Αλάσκα και του νησιού Φόγκο, ξεκίνησαν από τοπικές κατολισθήσεις, ουσιαστικά σημειακές πηγές στον χάρτη. Αντίθετα, τα τσουνάμι του Ινδικού και της Ιαπωνίας προκλήθηκαν από τη μετατόπιση του βυθού σε μήκος εκατοντάδων χιλιομέτρων, και η καταστροφική ενέργειά τους έφτασε πολύ μακρύτερα.
Ενδεχόμενη νέα κατολίσθηση στο Φόγκο δεν θα είχε τόσο μεγάλες συνέπειες, θα κατέστρεφε όμως και πάλι το απέναντι νησί του Σαντιάγο, με πληθυσμό 250.000 ανθρώπων.
Το ηφαίστειο του Φόγκο εξερράγη για τελευταία φορά πέρυσι, με αποτέλεσμα να καταστραφούν κτήρια και να εκτοπιστούν 1.200 άνθρωποι.
Όπως σχολιάζει ο Ροκάρντο Ραμάλο, πρώτος συγγραφέας της μελέτης, «οι κάτοικοι του Πράσινου Ακρωτηρίου έχουν σήμερα να ανησυχούν για το πώς θα ξαναφτιάξουν τις ζωές τους μετά την τελευταία έκρηξη.
«Το Φόγκο όμως μπορεί να καταρρεύσει και πάλι, γι΄αυτό και πρέπει να επαγρυπνούμε».
Βαγγέλης Πρατικάκης
Newsroom ΔΟΛ
seleo.gr-Diethni
