Γιατί η ΕΚΤ πυροβόλησε την Ελλάδα

Η ΕΚΤ αναγκάζει την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και να ξανασκεφτεί την απειλή της περί εγκατάλειψης του προγράμματος διάσωσης αλλά και να κλείσει νέα συμφωνία στο Eurogroup γιατί…
πλέον οι ελληνικές τράπεζες και η συμμετοχή της χώρας στο ευρώ κρέμονται από μία κλωστή, εκτιμούν σε κύριο άρθρο τους οι Financial Times.

Τι πρέπει να ξέρετε για τον πυροβολισμό της ΕΚΤ

H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα υπενθύμισε προχθές στην νέα κυβέρνηση της Αθήνας, με τις ριζοσπαστικές θέσεις κατά της λιτότητας, ποιός έχει την πραγματική δύναμη στην ευρωζώνη.

Η απόφαση της ΕΚΤ να περιορίσει την πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών στο φθηνό ρευστό που προσφέρει, ήταν μια προειδοποιητική βολή προς την Ελλάδα και προς τους ηγέτες της ευρωζώνης. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να ξανασκεφτεί την απειλή να εγκαταλείψει το διεθνές πρόγραμμα διάσωσης όταν λήξει στο τέλος Φεβρουαρίου και να κλείσει μια νέα συμφωνία με τους υπουργούς Οικονομικών του eurogroup όσο το δυνατόν συντομότερα. Αν δεν το κάνει, η τύχη του τραπεζικού συστήματος της χώρας και εντέλει η συμμετοχή της στο ευρώ- κρέμεται από μια κλωστή.

Γιατί έχει τόση δύναμη μόχλευσης της ΕΚΤ;
Το θέμα είναι η στρατηγική των εγγυήσεων της ΕΚΤ, των κανόνων δηλαδή που καθορίζουν ποιά ενεργητικά μπορούν οι τράπεζες να ανταλλάσσουν με το ρευστό της κεντρικής τράπεζας. Από τότε που ξέσπασε η κρίση, η ΕΚΤ επιτρέπει στις τράπεζες να δανείζονται όσο ρευστό θέλουν με τις αποκαλούμενες επιχειρήσεις στην ανοιχτή αγορά, open market – και με όλο φθηνότερα επιτόκια.

Αυτή την περίοδο το βασικό επιτόκιο αναχρηματοδότησης είναι μόλις 0,05%. Για να εξασφαλιστεί η κάλυψη της ΕΚΤ σε περίπτωση κατάρρευσης μιας τράπεζας, κάθε τράπεζα που θέλει να δανειστεί πρέπει να αποθέτει εγγυήσεις στην ΕΚΤ μέχρι να λήξει το δάνειο.

Πώς άλλαξε τους κανόνες η ΕΚΤ;
Οι κανόνες για το τι δέχεται η ΕΚΤ ως εγγύηση στις τακτικές επιχειρήσεις της στην ανοιχτή αγορά, έχουν μεταβληθεί κι άλλες φορές πριν και μετά την κρίση. Οπως έγραψε ο Karl Whelan, καθηγητής οικονομίας στο University College Dublin, είναι εμφανές το στοιχείο της πολιτικής στις αποφάσεις της ΕΚΤ για τις εγγυήσεις. Το παράθυρο που άνοιξε η ΕΚΤ, το αποκαλούμενο waiver, που επιτρέπει να χρησιμοποιούνται ομόλογα junk σε αντάλλαγμα σε ευρώ την Ελλάδα που βρίσκεται σε πρόγραμμα επρόκειτο να λήξει στις 28 Φεβρουαρίου, αν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ υλοποιούσε την απειλή να φύγει από το πρόγραμμα διάσωσης. Τώρα, το Waiver θα λήξει στις 11 Φεβρουαρίου, λίγες ημέρες πριν την κρίσιμη συνεδρίαση του Eurogroup.

Η ΕΚΤ δήλωσε ότι η πρόωρη διακοπή ευθυγραμμίζεται με τους υπάρχοντες κανόνες του ευρωσυστήματος, δεδομένου ότι δεν είναι δυνατόν να προκαταβάλουμε την επιτυχή έκβαση της επιθεώρησης του προγράμματος. Σε απλή γλώσσα: Ο ΣΥΡΙΖΑ απειλεί να φύγει από το πρόγραμμα διάσωσης, κι εμείς τα βλέπουμε.

Γιατί έχουν τόση σημασία για την ελληνική κυβέρνηση οι νέοι κανόνες για τις εγγυήσεις;
Πρώτα πρέπει να δούμε το πώς επηρεάζει αυτή η απόφαση τις τράπεζες της χώρας. Στα τέλη του περασμένου έτους, οι ελληνικές τράπεζες είχαν δανειστεί περίπου 56 δισ. ευρώ από την ΕΚΤ. Η ΕΚΤ δεν θα κοινοποιήσει το πόσα από αυτά τα δάνεια είχαν εγγυήσεις σε ομόλογα τα οποία απαγορεύτηκαν την Τετάρτη το βράδυ, αλλά μπορεί να είναι έως και 50 δισ. ευρώ. Μετά την απαγόρευση, οι ελληνικές τράπεζες έχουν την επιλογή: Ή θα εξασφαλίσουν νέες εγγυήσεις μετά τις 11 Φεβρουαρίου ή θα αποπληρώσουν την ΕΚΤ.

Κι αν δεν εξασφαλίσουν νέες εγγυήσεις;
Πράγματι, είναι δύσκολο να τα καταφέρουν μέχρι την επόμενη εβδομάδα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα υπάρξει άμεσο χρηματοδοτικό πρόβλημα. Αντί να δανειστούν από την ΕΚΤ, μπορούν να δανειστούν από την κεντρική τράπεζα της Ελλάδας, μέσω του μηχανισμού έκτακτης ρευστότητας Emergency Liquidity Assistance.

Οι πιστωτές πρέπει να θεωρούνται αξιόχρεοι για να μπορούν να ενταχθούν. Αλλά οι ακριβείς όροι και οι προϋποθέσεις του ELA καλύπτονται από περισσότερο μυστήριο κι από τις τακτικές επιχειρήσεις της ΕΚΤ. Σε τέτοιο βαθμό, που ο Richard Barwell, οικονομολόγος της Royal Bank of Scotland, συγκρίνει το ELA με τους κανόνες του Fight Club. Οι προϋποθέσεις του έκτακτου δανεισμού εναπόκεινται κατά κύριο λόγο στην διακριτική ευχέρεια της κεντρικής τράπεζας που αναλαμβάνει το ρίσκο. Υποθέτουμε ότι η Τράπεζα της Ελλάδος θα συνεχίσει να δέχεται τα ελληνικά κρατικά ομόλογα και τα τραπεζικά χρεόγραφα με κρατική στήριξη, σε αντάλλαγμα για ELA. Ο μηχανισμός του ELA πιθανόν να ακριβήνει το κόστος δανεισμού για τις ελληνικές τράεπζες. Αλλά, εκτός κι αν προκαλέσει η απαγόρευση της Τετάρτης μαζικές αναλήψεις από τις καταθέσεις, δεν θα προκληθεί άμεση χρηματοδοτική κρίση. Η Τράπεζα της Ελλάδας θα μπορέσει να διαθέσει έως 59,5 δισ. ευρώ σε ELA από τις 11 Φεβρουαρίου.
Οπότε η Ελλάδα και οι τράπεζές της μπορούν να στηριχθούν μόνο στην εθνική κεντρική τράπεζα;

Όχι ακριβώς. Τον ELA εντέλει εξουσιοδοτεί η ΕΚΤ. Αυτό που έκανε την Τετάρτη ήταν να περιορίσει την πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών στην συνήθη ρευστότητα, όχι να τις αποκόψει. Ήταν ξεκάθαρα μια προειδοποίηση. Κανείς δεν περίμενε ότι θα κινηθεί τόσο γρήγορα. Σε κάθε περίπτωση εγείρει το ερώτημα εάν θα προειδοποιήσει αναλόγως την Ελλάδα ότι θα κόψει ή θα μειώσει- τα ELA, πράγμα που μπορεί να κάνει με την υποστήριξη των δύο τρίτων του διοικητικού συμβουλίου. Η επόμενη συνεδρίαση του δ.σ. είναι στις 18 Φεβρουαρίου. Η πλήρης απαγόρευση των ελληνικών ELA θα είναι μια πολύ ακραία -για να μην αναφέρουμε την πολιτική της διάσταση- κίνηση, που θα υποχρεώσει την Αθήνα να επιβάλλει ελέγχους κεφαλαίων ή ακόμη και να εξέλθει από το ευρώ.

Τι άλλο μπορεί να κάνει η ΕΚΤ για να συντηρήσει τις πιέσεις;
Το σχέδιο του Έλληνα υπουργού οικονομικών Γιάννη Βαρουφάκη να εκδώσει βραχυπρόθεσμα χρεόγραφα ύψους 10 δισ. ευρώ για να χρηματοδοτηθεί η χώρα μετά τα τέλη Φεβρουαρίου για τρεις μήνες, συνάντησε επίσης την αντίσταση της ΕΚΤ.

Οι όροι του διεθνούς προγράμματος προβλέπουν ότι η Ελλάδα μπορεί να εκδώσει έως 15 δισ. ευρώ σε έντοκα γραμμάτια. Η ΕΚΤ σίγουρα θέλει να παραμείνει η Αθήνα εντός του ορίου. Αν η Ελλάδα υλοποιήσει την απειλή της και σκίσει το μνημόνιο στις 28 Φεβρουαρίου, είναι δύσκολο να διακρίνουμε πώς θα μπορούσε η ΕΚΤ να την σταματήσει από τις εκδόσεις εντόκων. Αλλά η ΕΚΤ έχει τον τρόπο της να αποτρέψει τις ελληνικές τράπεζες από το να τα αγοράσουν. Οι τράπεζες δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν πάνω από 3,5 δισ. ευρώ σε βραχυπρόθεσμα έντοκα για να εξασφαλίσουν ρευστότητα, είτε μέσω των τακτικών επιχειρήσεων ρευστότητας είτε μέσω των ELA, που σημαίνει ότι θα είναι ευάλωτες σε μαζικές αναλήψεις καταθέσεων. Ακόμη κι αν η ΕΚΤ αποφάσιζε να αυξήσει το όριο των 3,5 δισ. ευρώ, που δεν θεωρείται πιθανό, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις εποπτικές της εξουσίες για να προειδοποιήσει κατά της συσσώρευσης εντόκων.
Θα ακούσουν οι ελληνικές τράπεζες;

Η χαμηλή ζήτηση στην πρόσφατη δημοπρασία εντόκων του ελληνικού δημοσίου, υποδεικνύει ότι η ελληνικές τράπεζες ακούν το μήνυμα καθαρά και δυνατά. Αν δεν αγοράσουν αυτές τα χρεόγραφα, δύσκολα θα βρεθούν άλλοι αγοραστές.