Είχαν ήδη περάσει πέντε περίπου μήνες από την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και το πνεύμα των Χριστουγέννων έκανε την εμφάνισή του σε ένα από τα πιο απίθανα μέρη: στο κύριο και αποφασιστικότερο μέτωπο της σύρραξης, το Δυτικό Μέτωπο.
Σε μια σειρά αυθόρμητων εκεχειριών, οι στρατιώτες γύρισαν την πλάτη στον πόλεμο και άφησαν τα όπλα τους για να τραγουδήσουν τα κάλαντα, να ανταλλάξουν δώρα, ακόμη και να παίξουν ποδόσφαιρο με τον εχθρό. Μια ξαφνική, έστω και προσωρινή, ειρήνη που έφερε χαρά και αισιοδοξία στα καταθλιπτικά χαρακώματα ενός αιματηρού πολέμου.
Ο Τσαρλς Μπρούερ δεν περίμενε ποτέ του ότι θα περνούσε την παραμονή των Χριστουγέννων βουτηγμένος στη λάσπη μέχρι τα γόνατα στη βόρεια Γαλλία. Στην πρώτη γραμμή του πολέμου, ο 19χρονος βρετανός έτρεμε στα χαρακώματα μαζί με τους άλλους στρατιώτες. Μετά την είσοδο της Βρετανίας στον πόλεμο τον Αύγουστο του 1914, πολλοί πίστευαν πως θα ξεμπέρδευαν γρήγορα με τον εχθρό και θα επέστρεφαν στα σπίτια τους για τις γιορτές. Περίπου πέντε μήνες αργότερα και ενώ ένα εκατομμύριο ζωές είχαν ήδη χαθεί ο πόλεμος είχε μετατραπεί σε μια σύγκρουση χαρακωμάτων χωρίς ελπίδα.
Παρότι απογοητευμένοι, οι στρατιώτες βρήκαν παρηγοριά στο γεγονός ότι η συνεχής βροχόπτωση είχε δώσει τη θέση της εκείνο το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων σε έναν ασυννέφιαστο ουρανό. Η βραδιά ήταν ανησυχητικά ήσυχη μέχρι τη στιγμή που ένας αχνός ήχος, ασυνήθιστος για το πεδίο της μάχης, άρχισε να ακούγεται και να δυναμώνει με την ώρα. Ήταν ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι. Και μπορεί οι γερμανικές λέξεις «Stille Nacht» να μην ήταν οικείες για τους βρετανούς στρατιώτες, η μελωδία όμως της «Άγιας Νύχτας» σίγουρα ήταν.
Όταν οι γερμανοί στρατιώτες τελείωσαν το τραγούδι, οι εχθροί τους ξέσπασαν σε επευφημίες. Συνηθισμένοι να απαντούν στα πυρά, οι βρετανοί στρατιώτες άρχισαν με τη σειρά τους το τραγούδι, την αγγλική εκδοχή της «Άγιας Νύχτας».
Λίγες ώρες αργότερα ξημέρωνε Χριστούγεννα και κάτι ακόμη πιο αξιοσημείωτο έδωσε τη θέση του στα γεγονότα της περασμένης βραδιάς. Στρατιώτες και από τις δύο πλευρές του Δυτικού Μετώπου άρχισαν διστακτικά να αφήνουν τα χαρακώματα και να πλησιάζουν την «απαγορευμένη ζώνη» ανάμεσά τους προκειμένου να ευχηθούν ο ένας στον άλλον Καλά Χριστούγεννα.
Μπορεί οι πολιτικοί ηγέτες να είχαν αγνοήσει τις εκκλήσεις του Πάπα Βενέδικτου ΙΕ να σταματήσουν οι εχθροπραξίες την περίοδο των γιορτών, οι στρατιώτες στα χαρακώματα όμως αποφάσισαν να εφαρμόσουν τη δική τους ανεπίσημη, αυθόρμητη ανακωχή.
Ανταλλαγή δώρων και ευχών
Η χριστουγεννιάτικη ανακωχή που πέρασε στην ιστορία ήταν μια σειρά από ανακωχές που προήλθαν από τους ίδιους τους ανθρώπους που είχαν βιώσει τη φρίκη του πολέμου, σε μια προσπάθεια να έρθουν πιο κοντά σε ανθρώπινο επίπεδο με τον εχθρό απέναντί τους.
«Ανταλλάξαμε χειραψίες, ευχηθήκαμε ο ένας στον άλλον Καλά Χριστούγεννα και σύντομα συνομιλούσαμε σαν να γνωριζόμασταν για χρόνια», έγραφε ο βρετανός δεκανέας Τζον Φέργκιουσον για τη συνάντησή του με τους γερμανούς στρατιώτες. «Γελούσαμε και μιλούσαμε με άνδρες που μόλις λίγες ώρες πριν προσπαθούσαμε να σκοτώσουμε».
«Στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν οι Γερμανοί που έστω και εμμέσως προσκαλούσαν σε εκεχειρία», γράφει ο Stanley Weintraub στο βιβλίο του «Άγια Νύχτα: Η ιστορία της χριστουγεννιάτικης εκεχειρίας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου». «Αυτό συνέβαινε εν μέρει διότι οι Γερμανοί κέρδιζαν τον πόλεμο σε εκείνο το στάδιο και πολλοί από τους στρατιώτες είχαν εργαστεί στη Μεγάλη Βρετανία πριν τον πόλεμο και μπορούσαν να μιλήσουν αγγλικά».
Οι στρατιώτες αντάλλασσαν πρόχειρα δώρα, όπως τσιγάρα, σοκολάτες, λουκάνικα, αλκοόλ και πουτίγκες και διηγούνταν ιστορίες για τη φρίκη του πολέμου. Κάποιοι γερμανοί στρατιώτες μάλιστα πρόσφεραν και βαρέλια μπίρας που είχαν αρπάξει από ένα ζυθοποιοί και, σύμφωνα με τον βρετανό στρατιώτη Φρανκ Ρίτσαρντς, έκαναν προπόσεις ευχόμενοι υγεία ο ένας στον άλλον και συμφωνώντας ότι η γαλλική μπίρα δεν έλεγε και πολλά…
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η «λωρίδα του θανάτου» ανάμεσα στα χαρακώματα των δύο πλευρών μετατράπηκε σε γήπεδο ποδοσφαίρου. Ένας γερμανός υπολοχαγός θυμάται: «Οι ομάδες σχηματίστηκαν γρήγορα για τον αγώνα στην παγωμένη λάσπη και οι Fritzes νίκησαν τους Tommies με 3-2. Και όταν οι στρατιώτες δεν είχαν στη διάθεσή τους δερμάτινες μπάλες για τους σκοπούς της φιλικής αθλητικής αναμέτρησης, αρκούσαν οι άδειες κονσέρβες και οι μικρές σακούλες γεμάτες άμμο.
Οι αντιδράσεις
Το χριστουγεννιάτικο πνεύμα δεν κατάφερε να αγγίξει όλους τους στρατιώτες, ειδικά αυτούς που είχαν πρόσφατα χάσει συντρόφους τους στη μάχη. Οι εχθροπραξίες συνεχίστηκαν σε διάφορα σημεία του μετώπου και σε ορισμένες περιπτώσεις στρατιώτες σκοτώθηκαν από εχθρικά πυρά καθώς έβγαιναν από τα χαρακώματα ελπίζοντας σε μια μέρα ανακωχής.
Μάλιστα η ανακωχή προκάλεσε προβληματισμό σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους, που φοβήθηκαν ότι οι άνδρες τους μπορεί να χάσουν τη διάθεση για μάχη. Σε ορισμένους μάλιστα προκάλεσε ακόμη και οργή. Ανάμεσα σε αυτούς και ένας νεαρός γερμανός δεκανέας που λίγο καιρό αργότερο θα ξεκινούσε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, σύμφωνα με το History Channel. «Τέτοια πράγματα δεν πρέπει να συμβαίνουν σε περίοδο πολέμου», φώναξε ο Αδόλφος Χίτλερ στους συμπολεμιστές τους. «Δεν σας έχει απομείνει καθόλου γερμανική αίσθηση τιμής;».
Επιστροφή στην πραγματικότητα
Με το ηλιοβασίλεμα, οι στρατιώτες αποσύρθηκαν και πάλι στα χαρακώματα. Στα περισσότερα σημεία του μετώπου, ωστόσο, ο πόλεμος επέστρεψε στις 26 Δεκεμβρίου. Και όταν τα Χριστούγεννα ήρθαν ξανά στα χαρακώματα το επόμενο έτος, η εκεχειρία δεν ήρθε. Είχε ήδη περάσει ένας χρόνος και εκατομμύρια ζωές είχαν θυσιαστεί στο πεδίο της μάχης.
Τα όπλα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου δεν σίγησαν ξανά μέχρι την υπογραφή της οριστικής ανακωχής τον Νοέμβριο του 1918. Η εκεχειρία των Χριστουγέννων, ωστόσο, αποτέλεσε μια αξέχαστη και φωτεινή ανάμνηση για πολλούς ανθρώπους που ήρθαν αντιμέτωποι με τον θάνατο και τις κακουχίες. Χαρακτηριστική είναι η εξομολόγηση ενός βρετανού στρατιώτη σε επιστολή που έγραψε την επομένη: «Δεν θα έχανα τη χθεσινή εμπειρία ακόμη και για το πιο υπέροχο χριστουγεννιάτικο δείπνο στην Αγγλία».
newsbeast.gr
seleo.gr-Diethni
