Έχει θέση η οικονομική ιστορία στην οικονομική πρόβλεψη; Αυτό ήταν το θέμα της συζήτησης που πραγματοποιήθηκε απόψε στο Συνεδριακό-Εκπαιδευτικό Κέντρο της Τράπεζας Πειραιώς στη Θεσσαλονίκη, με βάση την τρίτομη συλλογική έκδοση του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς «Οικονομική Ιστορία του Ελληνικού Κράτους» (Αθήνα, 2011).
Μεταξύ των ομιλητών ήταν ο υφυπουργός Εξωτερικών, Καθηγητής στο ΑΠΘ κ. Δημήτρης Μάρδας, αλλά και ο Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της Τράπεζας Πειραιώς , πρ. υπουργός, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Νίκος Χριστοδουλάκης.
Ο κ. Μάρδας μιλώντας για το τρίτομο έργο είπε ότι αναφέρεται στην οικονομική ιστορία της Ελλάδας, από τα πρώτα βήματα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους έως και τις μέρες μας. «Φτάνει μέχρι την κρίση περίπου και μέσα από αυτό βλέπουμε την ιστορία της ελληνικής γραφειοκρατίας. Κατά την άποψή μου το κυρίαρχο στοιχείο σύμφωνα με το οποίο φτάσαμε εδώ που είμαστε σήμερα είναι η γραφειοκρατία», είπε ο κ. Μάρδας.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν
Σύμφωνα με τον ίδιο, τα ερωτήματα τα οποία προκύπτουν από το βιβλίο είναι τα εξής: Το νόμισμα και οι όποιες υποτιμήσεις διολισθήσεις, μας έστησαν μια σφριγηλή βιομηχανία; Πότε άρχισε να αναπτύσσεται η σύγχρονη ελληνική βιομηχανία; Στην περίοδο της προστασίας ή στην περίοδο που αυτή άρχισε να χαλαρώνει λόγω ενιαίας αγοράς ή εντατικοποίησης της παγκοσμιοποίησης; Σε ότι αφορά την αποβιομηχανοποίηση, ποια τα αίτια της; Το νόμισμα ή η παγκοσμιοποίηση ή αν είναι και τα δυο ποιο το ποσοστό ευθύνης του καθενός;
Το τελικό ερώτημα κατά τον κ. Μάρδα είναι : Θέλουμε να απαλλαγούμε από τον κακό μας εαυτό ή έχουμε άλλα πράγματα στο μυαλό μας; Από την αναλυτικότατη περιγραφή γεγονότων μέσα στα βιβλία, βλέπουμε κατά τον ίδιο, κάποια λάθη, κάποιες λάθος επιλογές.
Μεταξύ άλλων υποστήριξε ότι ως χώρα, μπαίναμε σε ένα φαύλο κύκλο που δημιούργησε όμως μια κουλτούρα. Ποια ήταν αυτή; «Της εύκολης λύσης: Έχω ένα νόμισμα, κάνω ότι θέλω». Βλέπουμε όπως τόνισε, μια πορεία, η οποία αρχίζει σε μια περίοδο όπου αλλάζει η παγκόσμια σκακιέρα. «Εμείς έχουμε όμως τη δική μας ρότα. Μπορώ να σας πω ότι επειδή είχαμε δική μας ρότα γι αυτό φτάσαμε να είμαστε η μοναδική χώρα στον πλανήτη που αντιμετωπίζει τέτοιο τρομακτικό πρόβλημα χρέους και τόσο αποβιομηχανοποίησης», τόνισε ο υφυπουργός.
Επενδύσαμε σε δρόμους και γεφύρια που σήμερα είναι άδεια από φορτηγά
Περαιτέρω αναφέρθηκε και στο γεγονός ότι σε μια περίοδο που ήρθαν τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, αντί να τα στρέψουμε σε εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες και στην ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου, όπως έκαναν οι Ιρλανδοί, τα δώσαμε σε δρόμους και γεφύρια με αποτέλεσμα αυτά να είναι σήμερα άδεια από φορτηγά.
«Αυτές ήταν οι επιλογές μας και δεν μας υποχρέωσε κάποιος να τις κάνουμε. Και τα έργα υποδομής χρειάζονταν σαφώς, αλλά έπρεπε να τα ρίξουμε τα χρήματα εκεί ή να ρίχναμε το πλεόνασμα που θα προέκυπτε από επενδύσεις σε εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες και ανθρώπινο κεφάλαιο πάνω σε δρόμους και γεφύρια; Επιλέξαμε το πρώτο και φτάσαμε εδώ που είμαστε», υπογράμμισε.
Χριστοδουλάκης : Δύστροπο άλογο η οικονομική ιστορία
Η οικονομική ιστορία δεν έχει καμία χρησιμότητα στις οικονομικές προβλέψεις, δήλωσε από την πλευρά του ο κ. Χριστοδουλάκης, υποστηρίζοντας όμως ότι είναι χρήσιμη για να σε μάθει να σκέφτεσαι, να αποκτήσεις τις γνώσεις έτσι ώστε να μπορέσεις να διαμορφώσεις τις σκέψεις, τις προτάσεις σου και να τις αξιολογήσεις. Μάλιστα πρότεινε να διδάσκεται και στα σχολεία ως υποχρεωτικό μάθημα.
Οι «τσαρλατάνοι» και οι κλασσικοί
Μεταξύ άλλων ανέφερε ότι πράγματι μετά την κρίση του 2008 εκδηλώθηκε ένα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την οικονομική ιστορία το οποίο δεν υπήρχε μέχρι τότε. Από τη μία υπήρχε μια μεγάλη ζήτηση για τσαρλατάνους και πάρα πολλοί αγοράζουν αυτά τα βιβλία για να δουν πως θα εξελιχθούν τα γεγονότα. Ο άλλος τομέας της ζήτησης αφορούσε τους κλασσικούς, Μαρξ, Κέυνς κ.ά, όπως εξήγησε.
Κατά τον κ. Χριστοδουλάκη, πρέπει να κάνουμε διάκριση ανάμεσα σε τσαρλατάνους και σοβαρούς. «Αλλά ακόμα και αν αφιερώσουμε το ενδιαφέρον μας στην σοβαρή οικονομική ιστορία, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη ορισμένους κινδύνους που ελλοχεύουν από την ανάγνωσή της οικονομικής ιστορίας».
Η κυκλικότητα, το τρένο και το μονοπάτι…
Ειδικότερα ανέφερε: Πρώτα από όλα υπάρχει ο κίνδυνος της κυκλικότητας, να πιστέψουμε δηλαδή ότι η ιστορία είναι ένας κύκλος που κάθε λίγο και λιγάκι επαναλαμβάνεται. Αυτή η τάση είναι διαδεδομένη στη χώρα μας και γενεσιουργός αιτία συνομωσιολογικών θεωριών, σημείωσε.
Ο δεύτερος είναι ο κίνδυνος του τρένου. Να πιστέψουμε ότι η ιστορία είναι ένα τρένο που κινείται πάνω σε προδιαγεγραμμένες ράγες και κάνει στάσεις, οπότε ο ρόλος είναι να σπρώχνουμε το τρένο να πάει πιο γρήγορα στον επόμενο σταθμό. Καμιά φορά αν τρέξει πολύ μπορεί να εκτροχιαστεί. «Αγνοεί όμως ότι υπάρχουν κοινωνίες και οικονομίες που έχουν μείνει στάσιμες για αιώνες», είπε, αναφέροντας χαρακτηριστικά το παράδειγμα της Κίνας.
Ο τρίτος κίνδυνος είναι το μονοπάτι (ιστορικισμός) που πιστεύει ότι για να πας στο σημείο που θέλεις θα πρέπει να περάσεις από όλες τις φάσεις (θεσμούς, μεταρρυθμίσεις κ.λπ) ενός συγκεκριμένο μονοπατιού.
Οι κοινωνίες δεν βαδίζουν με κισμέτ
«Όλα αυτά εμπεριέχουν μια αίσθηση του κισμέτ που κατά την άποψή μου είναι το τεφτέρι των ανοήτων και αγραμμάτων. Οι κοινωνίες δεν βαδίζουν με κισμέτ. Βαδίζουν όταν μπορούν να αξιολογούν τα δεδομένα εκάστης περιόδου να παρεμβαίνουν να οργανώνονται και συγκρουόμενες με ενάντια συμφέροντα να επικρατεί η μια ή η άλλη εκδοχή. Για μένα η ιστορία και η οικονομική ιστορία είναι ένα πράγμα που θέλει προσοχή. Είναι σαν ένα δύστροπο άλογο που πρέπει να προσέξεις πως θα το ιππεύσεις», υπογράμμισε.
Κατά τον κ. Χριστοδουλάκη, αν αποφύγει κανείς τους κινδύνους αντιλαμβάνεται ότι κάθε περίοδος έχει τη δική της ιδιαιτερότητα και δεν είναι καθόλου δεδομένη και μοιρολατρική η εξέλιξή της.
Οι μεταρρυθμίσεις δεν δουλεύουν όταν μας τις υπαγορεύουν οι ξένοι
Σε άλλο σημείο της τοποθέτησής του, ο κ. Χριστοδουλάκης ανέφερε ότι πρέπει να μάθουμε ότι ποτέ η Ελλάδα δεν προχώρησε χωρίς παραγωγή χωρίς επενδύσεις και χωρίς εξωστρέφεια, ενώ σημείωσε ότι έχει σημασία το πώς γίνονται οι μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται η ελληνική οικονομία. «Είναι γεγονός ότι δεν δουλεύουν όταν μας τις υπαγορεύουν οι ξένοι», είπε με νόημα, προσθέτοντας ότι «πρέπει να είναι ένα κίνημα που θα κτιστεί εσωτερικά. Να αποκτήσει εσωτερική δυναμική και ταυτοποίηση». Μόνο τότε, όπως τόνισε, θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε από αυτό το σύνδρομο της μοιρολατρίας ότι η Ελλάδα πάντα είναι μοιραίο να αποτυγχάνει και να ανακαλύψουμε ότι η Ελλάδα μπορεί πάρα πολλές φορές-περισσότερες από όσες νομίζουμε- να τα καταφέρει και να προχωρήσει.
Οι ομιλητές
Να σημειωθεί ότι την εκδήλωση άνοιξε με χαιρετισμό ο επιστημονικός σύμβουλος του ΠΙΟΠ, αναπλ. καθηγητής ΕΚΠΑ Κώστας Καρτάλης. Σύντομη εισαγωγική αναφορά στην τρίτομη συλλογική έκδοση έκαναν οι επιμελητές της, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς κ. Θανάσης Καλαφάτης και ο αντιπρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου, καθηγητής Ευάγγελος Πρόντζας.
Τοποθετήσεις έκαναν επίσης ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών κ. Κυριάκος Κεντρωτής και η επικεφαλής της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης & Μελετών της ΤτΕ, κ. Σοφία Λαζαρέτου.
Τη συζήτηση που παρακολούθησε πλήθος κόσμου διεύθυνε η καθηγήτρια του ΑΠΘ και πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, κ. Ιφιγένεια Καμτσίδου.
Μ. ΚΟΥΖΟΥΦΗ
typosthes.gr-Oikonomia
