Ίσως δεν έχετε πει ποτέ σας ούτε ένα τόσο δα ψεματάκι ως παιδί, έφηβος, ή ενήλικας. Ίσως ποτέ δεν έχετε κάνει «λεκτικό μασάζ» σε κάποια πληροφορία για να αποφύγετε μπλεξίματα ή να φανείτε καλύτερος στα μάτια τρίτων ή γιατί, απλά, το ψέμα ακουγόταν καλύτερα από την αλήθεια.
Ίσως. Τότε όμως δεν ανήκετε στο ανθρώπινο γένος και θα πρέπει να είναι πολύ βαρετά στον πλανήτη σας! Αναπόφευκτα, οι άνθρωποι λένε ψέματα, για ασήμαντα μικροπράγματα μέχρι και τα πιο σημαντικά ζητήματα. Σύμφωνα με τις ψυχαναλυτικές θεωρίες, ο ανθρώπινος νους είναι η έκφραση συγκρουόμενων δυνάμεων, συνειδητών και μη.
Γιατί λέμε ψέματα;
Οι συγκρούσεις είναι η αμείλικτη διάσταση της ανθρώπινης φύσης και αντανακλά την εγγενή ανθρώπινη αντίφαση ανάμεσα στη βιολογική και κοινωνική υπόσταση. Αυτές οι εσωτερικές συγκρούσεις ωθούν τον άνθρωπο στο να λέει ψέματα για λόγους που καλύπτουν κάποιες ανάγκες του.
Συχνά ο άνθρωπος καταφεύγει στο ψέμα για βασικούς ψυχολογικούς λόγους, όπως για να φανεί καλύτερος και πιο αρεστός, να κρύψει τις αδυναμίες του και τις ανασφάλειές του, έτσι ώστε οι τρίτοι να τον κρίνουν ως σημαντικό ή να αποφύγει να μειωθεί ή να πληγωθεί.
Ένα κλασικό ψέμα των ερωτευμένων στην αρχή της σχέσης τους είναι η σφοδρή άρνηση της έντασης των συναισθημάτων τους, για όλους τους παραπάνω λόγους. Το ψέμα μπορεί να είναι μια κραυγή που παρακαλάει «δώσε μου σημασία!», όπως στο γνωστό παραμύθι με τον ψεύτη βοσκό.
Τα ψέματα ως μηχανισμός άμυνας και άρνησης γίνονται οι παρωπίδες που εμποδίζουν το άτομο να έρθει αντιμέτωπο με πικρές αλήθειες, όπως όταν ο σύζυγος αρνείται να πιστέψει τις αποδείξεις ότι η γυναίκα του τον απατάει ή η μητέρα εθελοτυφλεί στο πρόβλημα ουσιοεξάρτησης της κόρης της. Έτσι, το ψέμα, έστω και πρόσκαιρα εξυψώνει το άτομο στον εαυτό του και στους άλλους και γίνεται η ασφαλιστική του δικλείδα.
Πώς θα καταλάβω ότι κάποιος λέει ψέματα;
Ένα τόσο δα ψεματάκι στη θέση της αλήθειας που πληγώνει, συνηθίζεται, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κομπλιμέντων και κολακείας. Αλλά λειτουργεί και ως κοινωνικοψυχολογική «ασπίδα» κάλυψης και προφύλαξης από αρνητικές συνέπειες, όπως ο έφηβος που διαβεβαιώνει τους γονείς του ότι είχε διαβάσει αλλά τα θέματα ήταν πολύ δύσκολα ή το παιδάκι που επιμένει ότι δεν έκανε τη ζημιά.
Ας μην ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος έφτιαξε ειδικούς λεκτικούς όρους, τα «κατά συνθήκη ψεύδη» στα ελληνικά ή τα «λευκά ψέματα» στα αγγλικά, ώστε να εκφράσει την κοινωνική σκοπιμότητα και κατοχύρωσή τους στην κοινωνική του ζωή. Οι 10 πιο σίγουροι τρόποι για να διαπιστώσετε αν κάποιος σας λέει ψέματα έχουν ως εξής:
- Δεν σε κοιτάει στα μάτια.
- Προσθέτει πολλά στα λεγόμενά του.
- Γελάει νευρικά.
- Προσποιείται άγνοια για κάτι που ξέρετε ότι το ξέρει.
- Παίρνει τα ηνία της συζήτησης ώστε να σας αποσπάσει την προσοχή και να σας οδηγήσει σε μια άλλη κουβέντα.
- Επικαλείται τη σχέση σας και σας ζητάει να τον εμπιστευτείτε.
- Έχετε την αίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά.
- Μισοκλείνετε τα μάτια σας σαν να μην καταλαβαίνετε καλά όσα λέει.
- Όταν ζητάτε μια επεξήγηση ή λεπτομέρεια, μεσολαβεί μια σιωπή.
- Αν και δίνονται εξηγήσεις, δεν είναι ικανοποιητικές.
Δρ. Λίζα Βάρβογλη
Ph.D. Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
«Είπα ψέματα στους φίλους μου. Αν αποκαλύψω την αλήθεια, θα δεχτούν τη συγγνώμη μου;»
Η κόρη μου μού είπε ψέματα ότι τελείωσε τη σχολή της και το ανακάλυψα: Να δεχτώ τη συγγνώμη της;
sxeseis-teen
