Ο ματωμένος Μάης του 1936 στη Θεσσαλονίκη (Video)

Σήμερα, ημέρα της Εργατικής Πρωτομαγιάς θυμόμαστε την Ιστορία των εργατικών αγώνων στη χώρα μας και την πόλη μας, τη Θεσσαλονίκη, όταν στις 9 Μαΐου του 1936, τον λεγόμενο «Ματωμένο Μάη», δώδεκα άνθρωποι δολοφονούνται και δεκάδες τραυματίζονται. Ο Γιάννης Ρίτσος γράφει το ποίημα «Επιτάφιος», εμπνευσμένος από τα τραγικά γεγονότα – και την φωτογραφία της μάνας που κλαίει το γιο της – ένα ποίημα που μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη.

Όλα ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 1936. Ένα μεγαλειώδες απεργιακό κύμα σαρώνει την Ελλάδα. Στο επίκεντρο βρίσκονται η Θεσσαλονίκη και οι καπνεργάτες, το πιο οργανωμένο κίνημα της εποχής. Η εξέγερση των καπνεργατών γιγαντώνεται. Πλάι τους βρίσκονται κι άλλοι εργαζόμενοι της πόλης, όλη η πόλη. Η επέκταση της σε άλλες πόλεις της Ελλάδας γίνεται πραγματικότητα.

Στη χώρα είχε προηγηθεί η οικονομική ύφεση, αποτέλεσμα του παγκόσμιου κραχ του 1929 και η πτώχευση του 1932. Πριν από την ύφεση, η Ελλάδα είχε αποτύχει στην Μεγάλη Ιδέα του Βενιζέλου. Τα μεροκάματα έπεφταν, και οι εργοδότες εκμεταλλεύονται την προσφυγιά για να μεγιστοποιήσουν τα δικά τους οφέλη.

Το πρώτο καπνεργατικό συνέδριο έγινε στα τέλη Απριλίου του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Αποφασίζεται απεργία στις 29 του ίδιου μήνα. Μέχρι τις 8 Μαΐου η πόλη είναι πεδίο μάχης, με δεκάδες τραυματίες απεργούς. Είχε προηγηθεί η επίσκεψη του τότε πρωθυπουργού της χώρας Ι. Μεταξά, όπου σε σύσκεψη έδωσε τις διαταγές για τις επόμενες ημέρες.

Στις 9 Μαΐου η απεργία είναι παραπάνω από μεγαλειώδης. Παλλαϊκή και πανεργατική. Η κυβέρνηση Μεταξά όμως έχει στήσει πολυβόλα ανά την πόλη και έχει δώσει εντολή στην χωροφυλακή να πυροβολεί τους απεργούς. Να πυροβολεί «στο ψαχνό». 

Στις 10:30 το πρωί στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας δολοφονείται εν ψυχρώ ο νεαρός αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. Είναι ο πρώτος νεκρός ενώ ακολουθούν και άλλοι στη συνέχεια. Ο θρήνος της μητέρας του πάνω στο πτώμα του γιου της, που καταγράφηκε φωτογραφικά ενέπνευσε το Γιάννη Ρίτσο στον «Επιτάφιο»

Θεσσαλονίκη. Μάης τοῦ 1936. Μιὰ μάνα, καταμεσὶς τοῦ δρόμου, μοιρολογάει τὸ σκοτωμένο παιδί της. Γύρω της καὶ πάνω της, βουΐζουν καὶ σπάζουν τὰ κύματα τῶν διαδηλωτῶν – τῶν ἀπερ- γῶν καπνεργατῶν. Ἐκείνη συνεχίζει τὸ θρῆνο της): Γιέ μου, σπλάχνο τῶν σπλάχνων μου, καρδούλα τῆς καρδιᾶς μου, πουλάκι τῆς φτωχιᾶς αὐλῆς, ἀνθὲ τῆς ἐρημιᾶς μου, πῶς κλείσαν τὰ ματάκια σου καὶ δὲ θωρεῖς ποὺ κλαίω καὶ δὲ σαλεύεις, δὲ γρικᾷς τὰ ποὺ πικρὰ σοῦ λέω; Γιόκα μου, ἐσὺ ποὺ γιάτρευες κάθε παράπονό μου, Ποὺ μάντευες τί πέρναγα κάτου ἀπ᾿ τὸ τσίνορό μου, τώρα δὲ μὲ παρηγορᾶς καὶ δὲ μοῦ βγάζεις ἄχνα καὶ δὲ μαντεύεις τὶς πληγὲς ποὺ τρῶνε μου τὰ σπλάχνα; (Απόσπασμα από τον «Επιτάφιο»)

Την επόμενη ημέρα, η κηδεία των θυμάτων είναι πραγματικός λαϊκός ξεσηκωμός. Στο νεκροταφείο συγκεντρώνονται περίπου 150.000 άνθρωποι. Στις 11 Μαΐου κηρύσσονται απεργίες διαμαρτυρίας σε πολλές πόλεις της χώρας και στις 13 Μαΐου πανελλαδική απεργία.

Λίγους μήνες μετά τη σφαγή, ο Μεταξάς επιβάλει δικτατορία στις 4 Αυγούστου του 1936. Πρόφαση ήταν η γενική απεργία της 5^ης Αυγούστου.

Δείτε το αφιέρωμα της «Μηχανής του Χρόνου» (από το 17:00 λεπτό και μετά).