Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου – Τα σημάδια και πως να το προλάβετε

Από τα άτομα που εμφανίζουν οξύ έμφραγμα το 25-30% των ασθενών θα πεθάνει πριν προφτάσουν να μεταφερθούν στο νοσοκομείο. Αλλά και από εκείνους που θα φθάσουν έγκαιρα στο νοσοκομείο το 5% θα καταλήξει κατά τη διάρκεια της νοσηλείας από επιπλοκές όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες κλπ.

Το έμφραγμα του μυοκαρδίου οφείλεται σε αιφνίδια απόφραξη μιας εκ των 3 στεφανιαίων αρτηριών, δηλαδή των αγγείων που τροφοδοτούν με αίμα την καρδιά. Η απόφραξη οφείλεται σε δημιουργία θρόμβου (πήγματος αίματος) σε ένα σημείο του αγγείου, στο οποίο συνήθως προϋπήρχε ένα στένωμα που ονομάζεται αθηρωματική πλάκα (Εικόνα 1). Το αποτέλεσμα της διακοπής της κυκλοφορίας σε μια στεφανιαία αρτηρία είναι αδυναμία παροχής οξυγόνου στην περιοχή της καρδιάς που αιματώνεται από τη συγκεκριμένη αρτηρία. Εάν η διακοπή της κυκλοφορίας παραταθεί πέραν των 30 λεπτών, τότε αρχίζει η διαδικασία της νέκρωσης η οποία είναι τόσο πιο εκτεταμένη όσο περισσότερο παρατείνεται ο χρόνος απόφραξης της αρτηρίας.

Από όλα τα παραπάνω καθίσταται αντιληπτό ότι αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε περιπτώσεις οξέος εμφράγματος η έγκαιρη προσέλευση στο νοσοκομείο. 

Επομένως, σε πρώτη φάση είναι ιδιαίτερα σημαντική η ενημέρωση του κοινού σχετικά με συμπτώματα που συνοδεύουν το οξύ έμφραγμα έτσι ώστε όταν αυτά εκδηλωθούν να μην υπάρξουν καθυστερήσεις οι οποίες μπορεί να έχουν τραγικές συνέπειες. Επιγραμματικά, η αιφνίδια εμφάνιση πόνου στο κέντρο του στήθους, είτε σα σφίξιμο ή κάψιμο που αντανακλά κατά περίπτωση στον τράχηλο και στην κάτω γνάθο, στη ράχη και στα άνω άκρα, ειδικά όταν συνοδεύεται από ψυχρή εφίδρωση και ενίοτε από ναυτία, θα πρέπει να θεωρείται ύποπτο και να κινητοποιεί τον ασθενή στο να ζητήσει άμεσα ιατρική βοήθεια.

Σήμερα με τις μονάδες εντατικής θεραπείας και της σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις, το έμφραγμα του μυοκαρδίου μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Αφού γίνει η διάγνωση, άμεση προτεραιότητα μετά την αντιμετώπιση του πόνου είναι η διάνοιξη του αποφραγμένου αγγείου, είτε φαρμακευτικά με παράγοντες που διαλύουν τον θρόμβο, είτε μηχανικά με αγγειοπλαστική (το αποκαλούμενο μπαλονάκι), που αποτελεί και τον πιο σύγχρονο τρόπο αντιμετώπισης. 

Η αγγειοπλαστική πραγματοποιείται από εξειδικευμένους καρδιολόγους με τοπική αναισθησία χωρίς να απαιτείται τομή στο δέρμα, παρά μόνο με παρακέντηση (τρύπημα με βελόνη) κάποιας αρτηρίας είτε στο μηρό είτε στο χέρι. Μέσω αυτής της ‘οπής’ πραγματοποιείται αρχικά η κλασική στεφανιογραφία κατά την οποία χορηγείται σκιαγραφική ουσία στα αγγεία της καρδιάς με ειδικούς καθετήρες και εντοπίζεται το αγγείο το οποίο έχει αποφραχθεί. Κατόπιν δια μέσου της ίδιας οπής, κατευθύνεται στο συγκεκριμένο σημείο ένας καθετήρας με μπαλόνι στο άκρο του. Το μπαλόνι διαστέλλεται με εξωτερικούς χειρισμούς αποκαθιστώντας τη βατότητα του αγγείου και την αποκατάσταση της ανεμπόδιστης ροής του αίματος. Η επέμβαση τελειώνει με τοποθέτηση ενός μεταλλικού πλέγματος (το αποκαλούμενο στέντ) το οποίο εμποδίζει στο μέλλον την εμφάνιση στένωσης στο ίδιο σημείο του αγγείου (Εικόνα 2).

Παρά τη σημαντική συμβολή των τεχνικών που προαναφέρθηκαν στην επιβίωση των ασθενών με οξύ έμφραγμα, η πρόληψη χωρίς αμφιβολία αποτελεί την ασφαλέστερη και αποτελεσματικότερη προσέγγιση για την αποφυγή των καταστροφικών του συνεπειών. Σήμερα με τη βοήθεια της ιατρικής έρευνας είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποιοί είναι οι παράγοντες που ευνοούν την αρτηριοσκλήρυνση, δηλαδή την διαδικασία που σε βάθος χρόνου οδηγεί στην εμφάνιση στενωμάτων και τελικά απόφραξη των στεφανιαίων αρτηριών. Έτσι λοιπόν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η αποχή από το κάπνισμα, η διατήρηση της χοληστερίνης στα συνιστώμενα επίπεδα, η σωματική άσκηση που μεταφράζεται σε καθημερινό βάδισμα για 30-45 λεπτά, ο αποτελεσματικός έλεγχος της αρτηριακής πίεσης και η παχυσαρκία, η οποία μεταξύ άλλων συνδέεται και εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη, καθώς και η υγιεινή διατροφή που εξασφαλίζεται από την μεσογειακό τρόπο διατροφής (άφθονα φρούτα και λαχανικά, ελαιόλαδο, ψάρια, λευκό κρέας και όσπρια με περιορισμό των ζωικών προϊόντων) αποτελούν κομβικά σημεία στην πρόληψη των καρδιαγγειακών επεισοδίων. Η διαχείριση του άγχους επίσης είναι ιδιαίτερα σημαντική, ενώ η κληρονομική επιβάρυνση είναι ένας παράγοντας στον οποίο ακόμη σήμερα δεν μπορούμε να παρέμβουμε.

Εκτός από τα παραπάνω υγειινοδιαιτικά μέτρα ιδιαίτερα σημαντική είναι η θέση του προληπτικού καρδιολογικού ελέγχου στο να εντοπιστούν άτομα σε αρχικά στάδια, πριν ακόμα εμφανιστούν τα συμπτώματα της νόσου (στηθάγχη). Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να πραγματοποιείται ένας αρχικός καρδιολογικός έλεγχος περίπου στο 40ο έτος της ηλικίας ή ακόμα νωρίτερα στις περιπτώσεις που υπάρχει σημαντική κληρονομική επιβάρυνση. Εκτός από το βασικό έλεγχο που περιλαμβάνει την λήψη ιστορικού, κλινική εξέταση με μέτρηση αρτηριακής πίεσης, τον εργαστηριακό έλεγχο (με προσδιορισμό μεταξύ άλλων χοληστερίνης και σακχάρου) και το ηλεκτροκαρδιογράφημα, αποφασίζεται η κατά περίπτωση η αναγκαιότητα περαιτέρω ελέγχου όπως ηχωκαρδιογράφημα, δοκιμασία κοπώσεως κλπ.

Η συνεχής πρόοδος της Ιατρικής και της Καρδιολογίας ειδικότερα, μας έχει εφοδιάσει με σημαντικά όπλα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ασθενών με οξύ έμφραγμα, έτσι ώστε οι περισσότεροι από αυτούς τους ασθενείς να είναι σε θέση να έχουν μια φυσιολογικοί ζωή εφόσον αντιμετωπιστούν έγκαιρα. Ωστόσο, η πραγματική επιτυχία στη μάχη εναντίον του εμφράγματος είναι η πρόληψη του. Το ρητό ‘κάλλιον του θεραπεύειν το προλαµβάνειν’ που είναι γνωστό από την εποχή του Ιπποκράτη, φαντάζει περισσότερο επίκαιρο παρά ποτέ.