Η πολιτική κρίση που ταλανίζει τη Βρετανία υπερβαίνει την περίπτωση της πρωθυπουργού με την πιο σύντομη θητεία στην πολιτική ιστορία, όσο δελεαστικό κι αν είναι να εστιάζει κανείς στο πρόσωπο της Λιζ Τρας και στην ομολογούμενη και από την ίδια γκάφα της. Το podcast της σκανδαλοθηρικής «Daily Star» («Ποιος θα έχει μεγαλύτερη διάρκεια; Η Λιζ Τρας ή ένα μαρούλι;») μπορεί να προσφέρει πρόσκαιρο γέλιο, αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι η Βρετανία και το πολιτικό σύστημά της βρίσκεται σε παρατεταμένη και επικίνδυνη περιδίνηση.
Και μόνο η συζήτηση για ενδεχόμενη επιστροφή του Μπόρις Τζόνσον στην Ντάουνινγκ Στριτ επιβεβαιώνει την τεράστια κρίση ηγεσίας, αλλά εμμέσως και τα προβλήματα που επέφεραν η έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση, η οικονομική κρίση, οι κοινωνικές προκλήσεις, η πανδημία και, το αποκορύφωμα, η ενεργειακή κρίση.
Τι πέρα από τα γνωστά γεγονότα μεσολάβησε, όμως, από την εκλογή της Λιζ Τρας μέχρι την αποπομπή της; Οι 45 ημέρες που από κάποιους χαρακτηρίστηκαν σαν «το χρονικό ενός προαναγγελθέντος (πολιτικού) θανάτου» έμοιαζαν εξαρχής ναρκοθετημένες. Αν και ήταν σαφές ότι η νέα πρωθυπουργός δεν είχε καμία περίοδο χάριτος, αυτή της δόθηκε με τον θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ.
Οι «Financial Times» έγραφαν ότι παρά τη γενικευμένη θλίψη, η νέα πρωθυπουργός βίωσε τότε τις πιο ήρεμες ημέρες της θητείας της, αν αναλογιστεί τα πολλά και σοβαρά προβλήματα που στη συνέχεια βρήκε μπροστά της. Πράγματι, η εικόνα της οικονομίας προκαλούσε τρόμο και οι προβλέψεις έδειχναν μια μακρά και βαθιά ύφεση. Οι αναταράξεις ήταν δεδομένες και αποδείχθηκαν πολύ πιο κοντινές απ’᾿ όσο μπορούσε να φανταστεί κανείς.
Η ανακοίνωση του οικονομικού προγράμματος της Λιζ Τρας, του «μίνι προϋπολογισμού», πυροδότησε σχεδόν εξαρχής ένα κύμα αντιδράσεων όχι μόνο από την αντιπολίτευση, αλλά κυρίως από πλευρές που η νέα πρωθυπουργός αφελώς πίστευε πως θα έβρισκε υποστήριξη. Ετσι, απέναντί της βρήκε και τις αγορές και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, που επέκριναν τις φοροπερικοπές στα υψηλά εισοδήματα και τα εταιρικά κέρδη.
Οχι για λόγους αρχής βέβαια, αλλά επειδή το κενό που θα προέκυπτε στον Προϋπολογισμό θα καλυπτόταν με δανεισμό, ο οποίος απειλούσε να εκτροχιάσει τη βρετανική οικονομία, η οποία με τη σειρά της κινδύνευε να προκαλέσει ντόμινο σε μια περίοδο διεθνούς οικονομικής αστάθειας. Ας σημειωθεί ότι την ίδια περίοδο της πιστωτικής επέκτασης εκ μέρους της νέας κυβέρνησης η Κεντρική Τράπεζα της Αγγλίας επιχειρεί πιστωτική συρρίκνωση!
Η κρίση της στερλίνας
Κάπως έτσι προκλήθηκε η διάβρωση της αξιοπιστίας της βρετανικής οικονομίας, με αποτέλεσμα να προκύψει νομισματική κρίση, με σημαντική πτώση της στερλίνας και κατάρρευση των βρετανικών ομολόγων, που σήμαινε άνοδο των επιτοκίων δανεισμού. Ας σημειωθεί ότι η Βρετανία είχε να δεχθεί τόσο έντονες επικρίσεις από τον Ιούνιο 2011, όταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είχε καταγγείλει τις οικονομικές κινήσεις του τότε υπουργού Οικονομικών Τζορτζ Οσμπορν.
Κορυφαίοι οικονομολόγοι προειδοποιούσαν για τα επερχόμενα από την πρώτη στιγμή της ανακοίνωσης του «μίνι προϋπολογισμού» της Τρας, αλλά εισακούστηκαν όταν ζημιά είχε ήδη γίνει. Είχε έρθει το τέλος — ούτε η αποπομπή του υπουργού Οικονομικών και η αντικατάστασή του από τον Τζέρεμι Χαντ αποδείχθηκαν ικανές να εκτονώσουν το κλίμα και να επιτρέψουν στη νέα πρωθυπουργό να ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού ότι μια ισχυρή πτέρυγα στην Κοινοβουλευτική Ομάδα των Συντηρητικών εκμεταλλεύτηκε το λάθος της Λιζ Τρας για να τη στριμώξει πολιτικά και να την εξωθήσει σε παραίτηση, όπως και τελικά έγινε.
Το γεγονός ότι οι αντιδράσεις προσέλαβαν δυναμική χιονοστιβάδας, που οδήγησαν και στην παραίτηση της υπουργού Εσωτερικών και σε απειλές παραίτησης και άλλων υπουργών, κατέστησε ασφυκτικό τον πολιτικό κλοιό για τη Λιζ Τρας. Η πρωθυπουργός έμεινε όλη τη νύχτα της Τετάρτης προς Πέμπτη ξύπνια. Στην Ντάουνινγκ Στριτ, στο περιβόητο Νο 10 βρίσκονταν οι στενότεροι συνεργάτες της με σκοπό να σχεδιάσουν από κοινού τον χειρισμό της κρίσης. Η ίδια έστελνε μηνύματα στις 4 το πρωί σε συνεργάτες της, αλλά ο κύβος είχε ριφθεί. Ετσι οδηγήθηκε στη δήλωση των 90 δευτερολέπτων, με την οποία ανακοίνωσε την παραίτησή της, θέτοντας ένα εξευτελιστικό τέλος στη διάρκειας μόλις 45 ημερών πρωθυπουργικής θητείας της.Αμέσως μετά την επίσημη ανακοίνωση, η κούρσα της διαδοχής άρχισε και φανερά, αν και είχε ήδη αρχίσει στο παρασκήνιο, όταν είχε καταστεί σαφές πως η πρωθυπουργός δεν είχε διέξοδο. Και ενώ οι πάντες προετοιμάζονταν για μονομαχία των ηττημένων από την Τρας, δηλαδή του Ρίσι Σούνακ και της Πένι Μόρντοντ, ο Μπόρις Τζόνσον επέστρεψε από τις διακοπές του στον Αγιο Δομίνικο έτοιμος να ξαναμπεί στην αρένα, περίπου τρεις μήνες από τότε που είχε αναγκαστεί να υποβάλει την παραίτησή του. Ηδη, αρκετά σημαίνοντα στελέχη των Τόρις έχουν σπεύσει να δηλώσουν ότι θα στήριζαν την «επιστροφή του ασώτου», ωστόσο, θα πρέπει έως τη Δευτέρα το μεσημέρι να καταθέσει 100 βουλευτικές υπογραφές προκειμένου να μπορεί να διεκδικήσει το μεγάλο comeback. Πολλοί, όπως και οι στοιχηματικές εταιρείες, έσπευσαν από την πρώτη στιγμή να ποντάρουν στο ότι δεν θα τα καταφέρει — και δίνουν τον τίτλο του φαβορί στον Σούνακ. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών -επι Τζόνσον- έχει λάβει θέση στην αφετηρία, με όπλο το γεγονός ότι έχει ρεύμα στην Κοινοβουλευτική Ομάδα των Συντηρητικών, αν και στο επίπεδο της κομματικής βάσης (περίπου 170.000 μέλη) αποδείχθηκε ότι δεν είχε την ίδια επιρροή. Εκεί η επικράτηση της Λιζ Τρας ήταν προδιαγεγραμμένη. Μέχρι την Παρασκευή το βράδυ το Reuters είχε μετρήσει 70 βουλευτές υποστηρικτές του.
Η υπουργός αρμόδια για τη Σύνδεση με το Κοινοβούλιο, Πένι Μόρντοντ, ήταν η πρώτη που δήλωσε ότι θα είναι -και πάλι- υποψήφια για την Ντάουνινγκ Στριτ, ωστόσο τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης μετρούσαν λιγότερους από 20 υποστηρικτές της στην Κοινοβουλευτική Ομάδα το βράδυ της Παρασκευής.
Γρήγορη εκλογή
.
