Πολλοί άνθρωποι συγχέουν τους όρους ψυχολογία, ψυχανάλυση και ψυχιατρική… Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς διαφοροποιούνται.
Συχνά, ακόμα και στις μέρες μας, δημιουργείται μια σύγχυση αναφορικά με τις έννοιες: Ψυχολογία, Ψυχιατρική και Ψυχανάλυση.
Δεν είναι απορίας άξιο γιατί δημιουργείται αυτή η ταύτιση των παραπάνω όρων, καθότι φαίνεται πως μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού δεν είναι επαρκώς ενημερωμένη αναφορικά με τον ρόλο του Ψυχολόγου, του Ψυχαναλυτή και του Ψυχιάτρου.
Πιο συγκεκριμένα:
Η ψυχολογία αποτελεί μια ακαδημαϊκή και ταυτόχρονα εφαρμοσμένη επιστήμη η οποία ασχολείται με τη μελέτη της συμπεριφοράς του ανθρώπου, αλλά και με τις λειτουργίες του οργανισμού που σχετίζονται με τη συμπεριφορά. Προσπαθεί, δηλαδή, να διερευνήσει και να κατανοήσει τη σκέψη, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά του ατόμου, καθώς και τις μεταξύ τους σχέσεις και αλληλεπιδράσεις.
To 1897 θεωρείται ως το έτος έναρξης της επιστήμης της Ψυχολογίας, γιατί πριν από αυτό οι επιστήμονες δε θεωρούσαν τους εαυτούς τους Ψυχολόγους. Το 1897, όμως, ο Wilhelm Maximilian Wundt (1832-1920) ίδρυσε το πρώτο εργαστήριο ψυχολογίας στη Λειψία της Γερμανίας και όρισε την Ψυχολογία ως μια ανεξάρτητη πειραματική επιστήμη. Ο Wundt προσπαθώντας να περιγράψει τις δομές που συνθέτουν το νου, βασίστηκε στην πειραματική μεθοδολογία, προσδίδοντας έτσι στην Ψυχολογία ένα ισχυρό επιστημονικό υπόβαθρο.
Προκειμένου να καταστεί πιο σαφής η έννοια της Ψυχολογίας έχει διατυπωθεί μια σειρά ορισμών από σημαντικούς διεθνείς οργανισμούς. Έτσι, Ψυχολογία είναι:
1. «Η επιστημονική μελέτη της συμπεριφοράς των ατόμων και των ψυχικών διεργασιών τους» (American Psychological Association)
2. «Η επιστημονική μελέτη των ανθρώπων, του νου και της συμπεριφοράς» (British Psychological Society)
3. «Η επιστήμη που ερευνά τις ψυχικές λειτουργίες του ανθρώπου με σκοπό την κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, τόσο στο βιολογικό της υπόβαθρο όσο και στις κοινωνικές της αλληλεπιδράσεις, την μελέτη των γενεσιουργών αιτιών της και την εξεύρεση μεθόδων και τεχνικών παρέμβασης με στόχο την τροποποίηση της σε ανθρωπιστική κατεύθυνση» (European Federation of Psychologists Associations).
Η Ψυχολογία περιλαμβάνει πολλούς κλάδους εξειδίκευσης, όπως είναι: η Κλινική Ψυχολογία, η Σχολική Ψυχολογία, η Κοινωνική Ψυχολογία, η Οργανωτική Ψυχολογία, η Ψυχολογία του Στρες, η Αθλητική Ψυχολογία, η Συμβουλευτική Ψυχολογία,, η Ψυχολογία της Υγείας, η Νευροψυχολογία, η Δικαστική Ψυχολογία, η Εξελικτική Ψυχολογία.
Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, προκειμένου να θεωρηθεί κάποιος Ψυχολόγος απαιτείται να είναι κάτοχος πτυχίου Ψυχολογίας και να του έχει δοθεί από το κράτος Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματος. Σύμφωνα με το Νόμο: 991/1979, «Ο Ψυχολόγος στην άσκηση του επαγγέλματός του ερευνά και αξιολογεί την προσωπικότητα και την συμπεριφορά του ανθρώπου και εργάζεται με τις καθιερωμένες αρχές και μεθόδους της Επιστήμης της Ψυχολογίας για την αξιοποίηση και βελτίωσή τους». «Οποιοσδήποτε ασκεί το επάγγελμα του Ψυχολόγου και με οποιονδήποτε τρόπο, ή χρησιμοποιεί τον τίτλο του Ψυχολόγου σε επαγγελματικές ή επιστημονικές δραστηριότητες, χωρίς την άδεια των διατάξεων αυτού του νόμου τιμωρείται όπως ορίζει το άρθρο 458 του Ποινικού Κώδικα εκτός αν τιμωρείται βαρύτερα, από άλλη διάταξη».
Η Ψυχιατρική είναι μια ειδικότητα της ιατρικής επιστήμης η οποία αφορά στη μελέτη, την πρόληψη και τη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών. Η Ψυχιατρική ορίζει, μελετά και ερευνά την φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου νου, ενώ επιπλέον αντιμετωπίζει θεραπευτικά και όλες εκείνες τις διαταραχές της διανοητικής κατάστασης του ανθρώπινου μυαλού (δηλαδή, διαταραχές που συχνά καταλήγουν σε ψυχικές ασθένειες). Ο όρος αποδίδεται στον Γερμανό γιατρό Johann Christian Reil (1808). Στην Ψυχιατρική συνήθως χρησιμοποιείται το βιολογικό μοντέλο διάγνωσης και αντιμετώπισης της εκάστοτε ψυχικής νόσου (τα συμπτώματα θεωρείται ότι οφείλονται σε σωματικές δυσλειτουργίες).
Ο Ψυχίατρος, επειδή ακριβώς είναι Ιατρός, είναι ο μόνος που μπορεί να χορηγήσει φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας, σε αντίθεση με τον Ψυχολόγο και τον Ψυχοθεραπευτή. Ωστόσο, ένας Ψυχίατρος μπορεί να έχει εκπαιδευτεί και σε κάποιο είδος Ψυχοθεραπείας, προσφέροντας αντίστοιχες υπηρεσίες με έναν Ψυχολόγο – Ψυχοθεραπευτή.
Η Ψυχανάλυση αποτελεί μια μορφή Ψυχοθεραπείας (άλλα δημοφιλή είδη Ψυχοθεραπείας είναι η: Συστημική Ψυχοθεραπεία, Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία, η Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία, η Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία), η οποία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα πρώιμα βιώματα του ατόμου (π.χ. παιδικές εμπειρίες, σχέσεις με τους γονείς), στις νευρώσεις (οι υστερίες θεωρούνται ψυχολογικά προϊόντα αμυντικού τύπου στην προσπάθεια του ατόμου να αποκτήσει τον έλεγχο ασυνείδητων ορμών που δεν επιτρέπεται να εκφραστούν) και στις ορμές (ενστικτώδεις, εγγενείς δυνάμεις που πηγάζουν από την ψυχική ενέργεια του ατόμου). Θεμελιωτής της Ψυχαναλυτικής Σχολής στον τομέα της Ψυχολογίας θεωρείται ο Sigmund Freud, ένας από τους πιο βαθυστόχαστους αναλυτές του 20ου αιώνα, ο οποίος ανέπτυξε και διαμόρφωσε τις ιδέες του επεξεργαζόμενος την εμπειρία του με ασθενείς της συντηρητικής κοινωνίας της Βιέννης (1856 – 1939).
Στην Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία, λοιπόν, δίνεται έμφαση στις πρότερες καταστάσεις και εμπειρίες που ατόμου που έπλασαν τον χαρακτήρα του, δηλαδή στο «πώς έφτασε στο εδώ». Βασικό ρόλο διαδραματίζει η συνειδητοποίηση της κατανόησης του εαυτού, των αναγκών και των κινήτρων του ατόμου. Ο Ψυχαναλυτής, δίχως να παρεμβαίνει και μέσω των ελεύθερων συνειρμών του θεραπευόμενου, προσπαθεί να αναδυθούν χρονίζουσες λανθάνουσες ασυνείδητες συγκρούσεις. Η συχνότητα των συνεδριών είναι συνήθως δύο με τρεις φορές την εβδομάδα, ενώ σε γενικές γραμμές η Ψυχανάλυση θεωρείται ένα μακροχρόνιο είδος ψυχοθεραπείας.
Ο Ψυχαναλυτής μπορεί να είναι Ψυχολόγος ή Ψυχίατρος ή και να προέρχεται και από άλλους επιστημονικούς κλάδους (π.χ. φιλοσοφία, κοινωνιολογία κλπ). Επομένως, ένας Ψυχολόγος ή Ψυχίατρος μπορεί να είναι ταυτόχρονα και Ψυχαναλυτής, αλλά δεν ισχύει απαραίτητα και το αντίστροφο. Ο Ψυχαναλυτής θα πρέπει να έχει περάσει και ο ίδιος από τη διαδικασία της ατομικής ανάλυσης, ενώ η εκπαίδευση στην Ψυχανάλυση πραγματοποιείται από Ιδιωτικά Ινστιτούτα. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος Ψυχαναλυτή αναγνωρισμένη από το κράτος.
Σε κάθε περίπτωση απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή σε περίπτωση που ο Ψυχαναλυτής δεν κατέχει βασικό τίτλο σπουδών στην Ψυχολογία ή στην Ψυχιατρική!
Η ανάγκη, λοιπόν, αποκωδικοποίησης της ανθρώπινης σκέψης, του συναισθήματος και της συμπεριφοράς οδήγησε στη δημιουργία πολλών και σημαντικών ψυχολογικών κλάδων οι οποίοι είτε συνδυαστικά είτε κατά μόνας στοχεύουν στην παροχή βοήθειας στο άτομο και στην αντιμετώπιση της ψυχικής νόσου.
