Ήταν η νικήτρια-έκπληξη του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015. Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς είναι πριν από όλα μια σπουδαία ακτιβίστρια που μάχεται για την ελευθερία της έκφρασης, των δικαιωμάτων και της πολιτικής αυτονομίας.
Με το βιβλίο της «Τσέρνομπιλ, ένα χρονικό του μέλλοντος», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, επανακαθορίζει την έννοια της λογοτεχνίας της μαρτυρίας. Όπως η Άννα Φρανκ και ο Πρίμο Λέβι. Με αυτό το σπαρακτικό βιβλίο, με αυτή την περιπλάνηση στην απαγορευμένη ζώνη της περιοχής και τις μαρτυρίες των ανθρώπων έρχεται να δικαιώσει τον Elie Wiesel, που υποστηρίζει ότι ο 20ος αιώνας είναι ο αιώνας της μαρτυρίας, ή αλλιώς της φωνής των ανώνυμων που υπήρξαν θύματα ιστορικών γεγονότων που υπονόμευσαν στο έπακρο τια αξίες του πολιτισμού μας, όπως το Ολοκαύτωμα, τα Γκουλάγκ, οι πολεμικές επιχειρήσεις αμάχων, οι οικολογικές καταστροφές.
Η Αλεξίεβιτς με το «Τσέρνομπιλ» μας παραδίδει ένα χρονικό για το μέλλον. Συγκεντρώνει 100 μαρτυρίες από γυναίκες παιδιά, γέροντες. Είναι οι άνθρωποι που δέκα χρόνια μετά το τρομερό ατύχημα της 26ης Απριλίου του 1986 στον πυρηνικό σταθμό της περιοχής, έχουν δει ανθρώπους να λιώνουν ζωντανοί. Υπάρχουν παραμορφωμένα παιδιά, μελλοθάνατοι και συγγενείς μελλοθανάτων, λευχαιμικοί μαθητές, αγρότες που ξεριζώθηκαν, κορίτσια που κρύβουν την καταγωγή τους για να μη τα αποφεύγουν. Το ψηφιδωτό των ανθρώπων μοιάζει με ζοφερή σκηνή μιας προφητείας για την καταστροφή του κόσμου.
Σβετλάνα Αλεξίεβιτς
Οι απάνθρωπες συνθήκες μέσα στις οποίες η Αλεξίεβιτς δημιουργεί, οργανώνουν ένα εντελώς καινούργιο επίπεδο ανάγνωσης. Προηγείται το τεκμήριο και η βιωματική εμπειρία. Εδώ έρχεται η συγγραφέας και ρίχνει τη ματιά της. Με όπλο τον ανθρωπισμό κατασκευάζει ένα υψηλού επιπέδου συγγραφικό έργο. Αποκαθιστά τη χαμένη τιμή της δοκιμιογραφίας ως συγγραφικού είδους. Για την Αλεξίεβιτς, το να μιλά για τις μητέρες των σοβιετικών στρατιωτών που πολέμησαν στο Αφγανιστάν, τις γυναίκες που πολέμησαν στον Β’ παγκόσμιο Πόλεμο, το να μιλά για τα θύματα των πολέμων, των βίαιων κοινωνικών αλλαγών και των καταστροφών είναι όπως λέει η ίδια «η ιστορία των αισθημάτων, του πνεύματος, της ανθρώπινης εμπειρίας». Τα βιβλία της ήτα απαγορευμένα για χρόνια στη Ρωσία και μόνο επί Γκορμπατσόφ επανήλθαν στην κυκλοφορία.
Το Τσέρνομπιλ θεωρείται σήμερα ένα από τα σημαντικότερα βιβλία μαρτυριών που έχουν γραφτεί ποτέ. Ένα σπαρακτικό ολόπικρο βιβλίο, όμοιο με το βιβλάριο της Αποκάλυψης. Οι μαρτυρίες που ακολουθούν το αποδεικνύουν περίτρανα.
«Στην αρχή κανείς δεν πήρε το γεγονός στα σοβαρά. Στην ουσία όμως επρόκειτο για ένα αληθινό πόλεμο. Κανείς μας δεν ήξερε τίποτα. Έπρεπε να εκκενώσουμε την περιοχή. Δε μπορείτε να φανταστείτε τι γινόταν στους σταθμούς των τραίνων. Σπρώχναμε τα παιδιά να μπουν από τα παράθυρα. Επιτηρούσαμε ατέλειωτες ουρές στα εκδοτήρια των εισιτηρίων, στα φαρμακεία όπου προμηθεύονταν ιώδιο. Στις ουρές βρίζονταν και μάλωναν. Έσπαγαν τις βιτρίνες των καταστημάτων που πουλούσαν αλκοόλ και έκλεβαν».
«Είμαι στρατιωτικός. Ο μισθός μου ήταν τότε 400 ρούβλια και εκεί με πλήρωναν 1000. Πετάγαμε δίπλα στον αντιδραστήρα. Ένας μετρητής Γκάιγκερ μετρούσε τη ραδιενέργεια. Τη νύχτα πετούσα δυο ώρες πάνω από τον αντιδραστήρα. Κινηματογραφούσαμε τη μονάδα με υπέρυθρο φιλμ και τα κομμάτια του γραφίτη εμφανίζονταν στο αρνητικό σαν να είχαμε εκθέσει το φιλμ στο φως. Ένας επιστήμονας μου είπε: Γιατί πετάς αγόρι μου χωρίς προστασία; Γιατί καταστρέφεις τη ζωή σου; Πρέπει να φτιάξετε μολυβένιες ασπίδες προστασίας. Αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε τι κάναμε τρία χρόνια μετά… ένας από εμάς αρρώστησε και μετά ένας άλλος. Ο πρώτος πέθανε ο δεύτερος τρελάθηκε ενώ ο τρίτος αυτοκτόνησε. Τότε τα χρειαστήκαμε. Δε νομίζω πως θα καταλάβουμε τι έγινε στο Τσέρνομπιλ παρά είκοσι τριάντα χρόνια μετά».
«Η γυναίκα μου πήρε το μωρό κι έφυγε. Η σκύλα. Δε θα πάω να κρεμαστώ όμως όπως έκανε ο Ιβάν Κοτόφ. Ούτε θα πηδήξω από τον έβδομο όροφο. Την πουτάνα. Όταν γύρισα από το Τσέρνομπιλ με μια βαλίτσα χρήματα αγοράσαμε αυτοκίνητο, της άρεσε., Δε φοβόταν… Τη σκύλα, με φοβάται, λέει. Πήρε και το παιδί μαζί της. Ποτέ δε θα μάθουμε πόσα ρέντγκεν είχε δεχτεί ο καθένας μας γιατί είναι στρατιωτικό μυστικό. Τι να πούμε στους γιατρούς; Πώς θα μας κάνουν καλά; Αφού δεν ξέρουν τίποτα».
«Η κόρη μου δε μοιάζει με τα άλλα παιδιά… Όταν μεγαλώσει θα με ρωτήσει «Γιατί δεν είμαι σαν όλους τους άλλους;» Όταν γεννήθηκε δεν ήταν ένα κανονικό νεογέννητο, αλλά ένας ζωντανός σάκος, κλειστός από όλες τις πλευρές, χωρίς ούτε ένα ράγισμα. Μόνο τα μάτια της ήταν ανοιχτά. Στον ιατρικό της φάκελο έγραψαν «Σύνθετη παθολογία εκ γενετής: απλασία του κόλπου, απλασία του αριστερού νεφρού». Με απλές λέξεις λέγεται: δεν έχει πιπί, δεν έχει ποπό, κι έχει μόνο ένα νεφρό. Τα νεογέννητα με τέτοια παθολογία δεν επιζούν. Δεν πέθανε όμως γιατί την αγαπώ. Είναι το μόνο παιδί που επέζησε στη Λευκορωσία με τέτοια σύνθετη παθολογία. Άκουσα τους γιατρούς να σχολιάζουν: «αν το δείχναμε στην τηλεόραση, καμιά γυναίκα δε θα ήθελε να κάνει παιδιά».
«Λίγο μετά αρχίσαμε να παρατηρούμε τα πουλιά. Όσο υπήρχαν σπουργίτια και περιστέρια στην πόλη, σήμαινε ότι η περιοχή ήταν κατοικήσιμη. Αν έφευγαν ή ακόμα χειρότερα πέθαιναν, θα σήμαινε πως η πόλη μας ήταν κι αυτή μολυσμένη… Μια μέρα βρισκόμουν σε ένα ταξί, όταν ξαφνικά ο οδηγός άρχισε να αναρωτιέται γιατί τα πουλιά έπεφταν στα παρμπρίζ των αυτοκινήτων, λες και ήταν τυφλά. Λές και είχαν τρελαθεί. λες και αυτοκτονούσαν. Αναρωτιέμαι γιατί γράφονται τόσο λίγα για το Τσέρνομπιλ. Γιατί οι συγγραφείς μας επιμένουν να ασχολούνται με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τον πόλεμο και δεν ασχολούνται με αυτό. Γιατί απλούστατα δε μπορούμε να το συγκρίνουμε με καμία άλλη ανθρώπινη εμπειρία ή με οποιαδήποτε άλλη στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας»
«Τσέρνομπιλ. Για όλους εμάς δε θα υπάρχει άλλος κόσμος. Καταλαβαίνουμε τώρα πως δεν υπάρχει διαφυγή. Έχουμε μια εντελώς διαφορετική εικόνα του κόσμου. Είμαστε μια χαμένη γενιά που ξεπροβάλλει από τον πόλεμο. Μια μπερδεμένη γενιά που ζει αγκαλιά με το Τσέρνομπιλ. Είμαστε χαμένοι, άοπλοι στη συμφορά. Η μοναδική μας σταθερή αναφορά είναι ο ανθρώπινος πόνος. Το ανεκτίμητο κεφάλαιό μας…»
thetoc.gr
seleo.gr-Diethni
